Strafzaken

CONFRONTATIE DADER-SLACHTOFFER: MINDER ANGST BIJ SLACHTOFFER, MINDER KANS OP RECIDIVE DADER

Als slachtoffer zonder angst weer verder kunnen met je leven! Als dader inzicht krijgen in wat je werkelijk hebt aangericht. Dat is het bijzondere dat mediation in strafzaken voor het slachtoffer én de dader bewerkstelligt.

Mediation in strafzaken is:

de dader wordt, door het slachtoffer, rechtstreeks geconfronteerd met het leed dat hij/zij het slachtoffer heeft toegebracht
de dader neemt de verantwoordelijkheid voor zijn gedrag en kan spijt betuigen voor wat hij/zij het slachtoffer heeft aangedaan
slachtoffer en dader bespreken samen hoe het leed kan worden hersteld (o.a. betaling van materiële en immateriële schade)
met als resultaat: genoegdoening voor het slachtoffer

Mediation in strafzaken is niet iets naast het strafrecht, maar onderdeel daarvan. Want uiteindelijk zullen altijd de officier van justitie en de rechter beslissen over wat er verder met de dader moet gebeuren (m.b.t. verdere vervolging en strafoplegging). Daarbij houden officier en rechter natuurlijk wel rekening met de uitkomst van de mediation.

Mediation in strafzaken is sinds 1 juni 2017 bij alle rechtbanken beschikbaar. Steven de Winter (MfN-registermediator bij Mediation Regio Noord) is gespecialiseerd mediator in strafzaken en staat als zodanig ook ingeschreven bij de Rechtbank Noord-Nederland.

Het Openbaar Ministerie en de Raad voor de Rechtspraak geven gezamenlijk een Infoblad Mediation in Strafzaken uit, waarin helder en duidelijk het belang en de betekenis van mediation in strafzaken uiteen wordt gezet. Download hier het eerste nummer. En nu ook: Mediation in strafzaken Infoblad 2

MEER WETEN? LEES DAN VERDER OVER:

IK WIL HOREN DAT HIJ SPIJT HEEFT

Steven de Winter, gecertificeerd mediator in strafzaken:

Een cliënte van mij werd tijdens haar kindertijd jarenlang seksueel misbruikt door een bekende. Wat nu? Zij zegt: “Er is geen passende straf. En die schadevergoeding van of via Slachtofferhulp hoef ik ook niet. Wat ik wil is die man recht in zijn gezicht zeggen wat hij mij heeft aangedaan, wat het allemaal voor mij betekende en nog steeds betekent, in mijn privéleven, op mijn werk. Dat wil ik hem allemaal vertellen. En dan wil ik horen dat hij spijt heeft. Echt spijt. We zijn nu 10 jaar verder. Maar alleen zo kan ik, wat mij toen is aangedaan, afsluiten.”

Zoals deze vrouw het formuleert, is precies waar het bij mediation in strafzaken om gaat!

Uiteraard is mediation in strafzaken lang niet altijd mogelijk. De heersende leer is dat slachtoffers daarom meer gebaat zouden zijn bij het sinds 2005 bestaande spreekrecht voor slachtoffers van ernstige delicten, tijdens het strafproces. Sinds 1 juli 2016 is dat spreekrecht zelfs onbeperkt en mag het slachtoffer zich ook uitlaten over onder andere het bewijs en de op te leggen straf. Welbeschouwd de gelegitimeerde roep om wraak in de rechtszaal.

Maar niemand in de rechtszaal kan er iets mee. Veel verwachtingen die het spreekrecht wekt bij slachtoffers zullen bovendien nimmer ingelost kunnen worden. Teleurstelling en frustratie liggen op de loer. Dat is niet goed voor het vertrouwen in de rechtspraak. De waarschuwing van de Raad voor de Rechtspraak ter zake is door de politiek echter in de wind geslagen.

Bovendien: spreekrecht is de facto voorbehouden aan slachtoffers die in het openbaar willen en kunnen spreken en zich niet laten intimideren door hoe het eraan toegaat tijdens een strafproces. Jammer voor slachtoffers die mínder durf hebben, zich onzeker voelen of schamen.

Hoe anders is de veilige beslotenheid van mediation. Daar hoeft het slachtoffer geen monoloog tegen een muur te houden, maar gaan slachtoffer en verdachte met elkaar in gesprek, onder leiding van 2 gespecialiseerde mediators. Omdat het bij mediation vaak een (gedeeltelijk) bekennende verdachte betreft, duiden we hem hier gemakshalve (maar juridisch niet helemaal correct) aan als “dader”. Het slachtoffer krijgt alle ruimte om de dader te vertellen wat hij werkelijk heeft aangericht. Belangrijk is dat het slachtoffer erkenning krijgt van de dader voor het leed dat hij, de dader, heeft veroorzaakt, dat de dader daarvoor ook de verantwoordelijkheid neemt en: spijt betuigt. Daarbij kan de dader aangeven hoe hij het door hem veroorzaakte leed wil herstellen.

Resultaat: genoegdoening voor het slachtoffer, minder kans op recidive van de dader (blijkt uit onderzoek).

Dit is een deel uit een artikel van Steven de Winter, gepubliceerd in NRC Handelsblad van 30-11-2016

NIET ALLEEN SLACHTOFFER, OOK VERDACHTE HEEFT BAAT BIJ MEDIATION

Bent u strafrecht-advocaat? En heeft u een cliënt die voor het eerst een strafrechtelijke vervolging boven het hoofd hangt (first offender), dan kan het extra interessant zijn uw cliënt herstelrechtmediation voor te stellen.

Uiteraard zal het slachtoffer moeten willen meewerken.

Is uw cliënt (de verdachte) bereid rechtstreeks van het slachtoffer te horen wat voor effect het misdrijf heeft op het dagelijks leven van het slachtoffer, hoe angst sindsdien het leven van het slachtoffer beheerst? En is uw cliënt bereid verantwoordelijkheid te nemen voor zijn daad, is hij in staat oprecht spijt te betuigen en met het slachtoffer te praten over herstel van wat is kapot gemaakt? Dan kunt u, de advocaat van de verdachte, de officier o.g.v. art. 51h Sv lid 1 verzoeken uw cliënt mediation voor te stellen. Gaat de officier daarin mee, dan zal het mediationbureau van de rechtbank met het slachtoffer mediation bespreken. Stemt het slachtoffer in met mediation, dan kan worden gekozen uit een bij de rechtbank ingeschreven MfN-registermediator, gespecialiseerd in mediation in strafzaken. Deze zal dan samen met een collega (mediation in strafzaken wordt altijd door 2 mediators gedaan) eerst oriënterend met uw cliënt en het slachtoffer praten en als alles goed gaat volgt daarna een gezamenlijke sessie.

Komen uw cliënt en het slachtoffer in de mediation tot afspraken, zoals over het herstel, dan worden die afspraken vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst en treedt art. 51h lid 2 Sv in werking: de officier houdt rekening met de uitkomst van de mediation. Voor uw cliënt kan dat inhouden dat de officier bijvoorbeeld besluit tot voorwaardelijk sepot. De verdachte voorkomt daarmee een aantekening in het justitieel dossier en kan zonder verdere restrictie een Verklaring Omtrent Gedrag (v.o,g.) blijven ontvangen.

Wanneer de zaak al is uitgeroepen (onder de rechter is) wordt een v.o.g. echter problematisch. Maar een goede uitkomst van de mediation met het slachtoffer, biedt dan wel uitzicht op strafvermindering.

Belangrijk: het meedoen van verdachte aan mediation met de aangever / het slachtoffer is niet hetzelfde als het afleggen van een bekentenis en mag door het OM ook niet als een bekentenis worden beschouwd.

HET PSYCHOLOGISCHE ASPECT: DADER ONTDEKT DAT SPIJT LOONT

Zonder confrontatie van de dader met het slachtoffer, zolang de dader niet hoeft na te denken over het leed dat hij/zij het slachtoffer werkelijk heeft toegebracht, zó lang blijft de dader hangen in de overtuiging dat agressie loont, agressie in de zin van instrumenteel agressief gedrag.

“Agressief gedrag is instrumenteel wanneer het dient om een bepaalde externe beloning of een bepaald doel te bereiken. Instrumentele agressie is meer berekenend (dan reactieve agressie). Het verschil tussen de twee typen agressie betreft dus de onderliggende motivatie van het gedrag.” (“Ernstige en gewelddadige jeugddelinquentie”, door Loeber, Slot & Sergeant, uitg. Bohn Stafleu Van Loghum 2001)

De fraudeur, de inbreker, de overvaller focussen op het financiële gewin dat de daad (het misdrijf) hen oplevert. Het slachtoffer blijft buiten beeld.

Mediation in strafzaken/herstelrecht is daarom niet alleen waardevol voor het slachtoffer (genoegdoening) maar helpt ook de dader om anders te gaan denken over wat hij/zij heeft aangericht: het eenzijdige beeld van de geldelijke beloning kantelt, want nu komt het slachtoffer ook in beeld. De mediator in strafzaken intervenieert immers met name op de motivatie van de dader.

En niet alleen dat: de dader ontdekt ook dat zijn/haar nieuw verworven inzicht wordt beloond door de officier van justitie (in de eis, of soms zelfs met - voorwaardelijk -sepot) of door de rechter (51h lid 2 Sv). Recent onderzoek van de Universiteit van Maastricht lijkt bovendien het vermoeden te bevestigen dat bij menige dader deze empathische ervaring beklijft en herhaling van agressief gedrag in de toekomst (recidive) helpt voorkomen.

STEEDS MEER OVERTUIGEND WETENSCHAPPELIJK BEWIJS VOOR POSITIEF EFFECT VAN HERSTELRECHT OOK BIJ ZEER ERNSTIGE DELICTEN

Neurowetenschapper dr. Daniel Reisel (University College London) doet wetenschappelijk onderzoek naar de hersenen van psychopaten. Reisel vraagt zich af of wij er wel zo goed aan doen om deze criminelen alleen maar op te sluiten in een gevangenis en of wij er niet beter aan zouden doen hen ook te helpen hun hersenen te veranderen. Want, blijkt uit het onderzoek van Reisel, hersenen zijn in staat tot geweldige veranderingen en anders dan we tot nog niet zo heel lang geleden aannamen, ook op latere leeftijd: "If the brain can grow new neural pathways after an injury ... could we help the brain re-grow morality?".

Kijk en luister naar Reisels Ted Talk, naar zijn wetenschappelijke onderbouwing van het nut en de (dringende) noodzaak van herstelrecht.

STRAFRECHT: ALLE AANDACHT VOOR DE DADER | HERSTELRECHT: ALLE AANDACHT VOOR HET SLACHTOFFER

(Lees verder onder de afbeelding)

Het verschil tussen strafrecht en herstelrecht volgens prof Howard Zehr, in de VS gewoonlijk aangeduid als “the grandfather of restorative justice” :

Strafrecht: Alle aandacht is gericht op de dader die de straf moet krijgen die hij verdient.
Herstelrecht: Alle aandacht is gericht op wat het slachtoffer nodig heeft en op de verantwoordelijkheid van de dader om het door hem aan het slachtoffer toegebrachte leed te herstellen.

Deze verschillen in aandacht leiden tot het stellen van heel verschillende vragen.